Op 14 november is Erfgoedonderzoek in stroomversnelling. Nationale Onderzoeksagenda 2026-2030 gelanceerd in Den Haag, waar het werd aangeboden aan Barbera Wolfensberger (directeur-generaal Cultuur en Media bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, en Wetenschap en Kathleen Ferrier (Voorzitter Nederlandse UNESCO Commissie. Lid van de Nationale Onderzoeksraad Erfgoed (NOE)) en redactielid van de agenda Sophie Elpers benadrukte hoe rijk erfgoedonderzoek is in Nederland en gaf aan dat de agenda met name ook de ambitie heeft om onderzoeksambities en maatschappelijke vragen dichter bij elkaar te brengen. Thema’s als meerstemmigheid, klimaatbestendigheid, omstreden erfgoed maar ook afscheid van erfgoed hebben een vernieuwende werking. De agenda is tot stand gekomen door een krachtenbundeling vanuit verschillende disciplines en stakeholders. Vanuit verschillende werksessies en desk research kan deze agenda rekenen op een stevige draagvlak.
Deze onderzoeksagenda zal ook een belangrijke rol spelen in het ‘spreken van dezelfde taal’ in dit brede veld. Dit bleek tijdens vier korte presentaties vanuit de verschillende themagebieden;
Rianneke van der Houwen, conservator bij het Catharijne Convent, ging in op hoe deze onderzoeksagenda in de praktijk een rol speelt. Als voorbeeld gaf ze bijvoorbeeld de opgave voor het ontzamelen, als passend bij kernthema van de nationale agenda “verlies”, en het “NWA Innovatieve Projecten”-onderzoek “Het Eeuwige Bewaren?” Ook gaf ze als voorbeeld het project “Missie en zending”, verwacht in 2030. Ook op het thema meerstemmigheid komt sterk aan bod in het werk van het museum, en is er behoefte aan onderzoek over werkwijze en methodieken die nodig zijn om constructieve gesprekken te kunnen voeren over gevoelige onderwerpen.
Laura Hollink (CWI Cultural AI Lab) sprak ook haar waardering uit voor de onderzoeksagenda. Ze reflecteerde op het nut van AI voor deze onderzoekagenda, waarbij ze bepleite dat erfgoed ook van specifieke waarde is voor AI. Als voorbeeld gaf ze het onderzoek van Savvina Daniil op het gebruiken van een aanbevelingssysteem in openbare bibliotheken.
Marilena Mela, onderzoekers aan de Vrije Univeristeit, benadrukte hoe grote onderwerpen als het klimaat ook een rol speelt in erfgoedonderzoek, verwijzend naar haar onderzoek ‘heritage in the Anthropocene’ waar verschillende disciplines samen komen. Zij gaf aan dat deze onderzoeksagenda belangrijk is om impact op deze vraagstukken te kunnen versnellen, en dat een gemeenschappelijke agenda samenwerking mogelijk maakt.
Mark Schep, onderzoeker aan het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) en docent aan de Reinwardt Academie gaf aan dat de kernwaarden van de agenda ook gidsende waarden zijn voor de werkwijze van het KIEN, bijvoorbeeld in diens rol van beheerder van het Inventaties. Hij stipte aan hoe deze agenda instroomt in diverse andere beleidsontwikkelingen, waaronder eerdere UNESCO verdragen en het belangrijke Faro verdrag. Met dank aan zulke verdragen krijgen postkoloniale gemeenschappen meer zichtbaarheid, en dat is goed, maar deze botsen wel eens ook op het objectgerichte erfgoedbeleid. De agenda biedt volgens hem goede uitgangspunten om meer ‘relevantie te zoeken bij de gemeenschappen zelf’.
Het aansluitende panelgesprek ging verder in op deze onderzoeken. Er kwamen verschillende perspectieven aan bod op hoe deze de komende tijd in te zetten, hoe daar met nadruk ook (erfgoed)gemeenschappen in te betrekken, en hoe sterkere verbindingen te kunnen maken tussen ervaren en startende onderzoekers.
Een geweldig instrument dat veel raakvlakken heeft met de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) en van grote waarde is voor de Route Levend Verleden.